English
Русский
O'zbek
ARXIV HUJJATLARI ASOSIDA “O‘ZBEKLAR TAKYASI” SHAYXLARI
General information about the article
Maqolada Usmonli arxivi va Vaqflar arxividagi hujjatlariasosida amalga oshirilgan tadqiqot natijasida Uskudar “Oʻzbeklar takyasi”ning tashkiltopishidan boshlab, hozirgi yirik majmua holatiga kelishiga qadar tarixi qisqacha bayonetilgan. Takyani XVIII asr oʻrtalarida Uskudarga kelgan asli Movarunnahrning Samarqandshahridagi Qalandarxona mahallasidan bo‘lgan Sayyid Muhammad Abdulakbar binSayyid Asad (yoki Asadulloh) bin Said Ahmad tashkil etgani va uning O‘zi 40 yilshayxlik qilgani qayd etiladi. Takyada faoliyat yuritgan jami 20 nafar shayx haqida maʼlumotlar xronologiktartib bilan berilgan bo‘lib, Аbdulakbar Аfandidan keyingi shayxlar quyidagilardir: (2)Shayx Mehmed Afandi bin Hasan, (3) Abdulmo‘min Afandi, (4) Hoji Abdulg‘afurAfandi bin Mehmed Olim, (5) Sayyid Hoji Mehmet Afandi bin Sayyid MehmenSamarqandiy, (6) Sayyid Hoji Rajab Afandi bin Mehmed Samarqandiy, (7) Shayx HojiMehmed Sayyoh-i Samarqandiy, (8) Shayx Mehmed Rajab Afandi, (9) Shayx MehmedSamarqandiy, (10) Hoji Shayx Nazar Samarqandiy, (11) Hoji Hofiz Xalil Buxoriy,mushtarak shayxlik modeli bo‘yicha aka-ukalar (12.1) Shayx Ibrohim – (12.2) ShayxIsmoil, (13.1) Mehmed Sodiq – (13.2) Shayx Hoji Abdurrazzoq, (14.1) Shayx HojiIbrohim Adham – (14.2) Shayx Hoji Mehmed Solih Afandi, (15) Mehmed SodiqAfandi, (16) Shayx Ato Afandi, shuningdek, shayxlikka nomzod 16. Shayx NajmiddinAfandi (Oʻzbekkangay). Maqolada (4) Hoji Abdulg‘afur Afandi davrida takya xayrsevar Hoji Xalil Og‘abin Ahmad Afandi tomonidan hozirgi yirik majmua holatiga keltirilgani va 1202-yil 7-rabi-ul-oxirdagi (1788-yil 16-yanvar) vaqfnoma bilan zoviya sifatida rasmiy takyamaqomini olganligi, Hazorfan (14.1) Ibrohim Adham davrida takya ilm-fan, sanʼat vahunarmandlik maskaniga aylanganligi, uning o‘g‘li (15) Mehmed Sodiq Afandi “Ussilisoni turkiy” (Chigʻatoycha grammatika kitobi) asarining muallifi ekani, (16) ShayxAto Afandi Anado‘lida istiqlol urushida qatnashgani alohida qayd etilgan. Tadqiqot davomida takya manbalarga ko‘ra 1925-yilga qadar Naqshiy, O‘zbek,O‘zbeklar, Xoja, Hoji Xoja, O‘zbek Hoji Xoja, Qalandarxona kabi nomlar bilanyuritilganligi aniqlandi.
Arxiv manbalari BOA, Usmonli arxivi, Ali Emiri Mustafa III [AE.SMST.III], №310/24484. BOA, Usmonli arxivi. Ali Emiri Selim III [AE.SSLM.III], №35/2044. BOA, Usmonli arxivi. Babıali Evrak Odası Evrak [BEO], №1192/89389; №4352/326378;№4352/326390. BOA, Usmonli arxivi. Cevdet Evkaf [C.EV]. № 99/4938; №104/5157; №240/11969; №343/17425;№ 472/23887; № 496/25094; № 661/33348. BOA, Usmonli arxivi. Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahval Defterleri Fihristi [DH.SAİD.d], №115/53.BOA, Usmonli arxivi. İrade Dahiliye [I.DH], №121/6150; №122/6215; №1218/95389;№1223/95695; № 455/30173. BOA, Usmonli arxivi. İrade Evkaf [İ.EV]. № 6/17; №41/11. BOA, Usmonli arxivi, İrade Hususi [İ.HUS], № 67/83. BOA, Usmonli arxivi. İrade Mabeyn-i Hümayun [İ.MBH], №17/90. BOA, Usmonli arxivi, İrade Meclis-i Vala [İ.MVL], №101/2207; №234/8179; №356/15572;№367/16095. BOA, Usmonli arxivi. Meclis-i Vala Evrakı [MVL] №330/85. BOA, Usmonli arxivi. Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Deva’ir Evrakı [A.MKT.NZD], №155/85;№ 181/79. BOA, Usmonli arxivi. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı [A.MKT. MHM], №183/44. BOA, Usmonli arxivi. Şura-yı Devlet Evrakı [ŞD], №129/44; №175/42. BOA (V), Usmonli arxivi. Evkaf Mektubi Kalemi [EV.MKT]. 1296/89; №2260/7(3); №2261/146(80); № 2864/52 (29); № 2864/53 (29); №2909/18 (15), №2909/19 (15), №2909/20 (15);№ 2909/115 (84); № 3047/166 (116); № 3245/79 (59). BOA (V), Usmonli arxivi. Evkaf Mektubi Kalemi Cihat Kalemi [EV.MKT.CHT], №268/124 (80);№578/86 (35). BOA (V), Usmonli arxivi. Evkaf Muhasebe Kalemi [EV.MH], №523/4; BOA (V), Usmonli arxivi. Evkaf Ruznamçe [EV.RZN]. №48/106. BOA (V), Usmonli arxivi. Evkaf Tahrirat [EV.THR], №330/113 (99). MMA, Meclis-i Meşayih Arşivi. № 1736/92; № 1738/161; 1740/19; №1743/81, 84, 74; №1745/168,169, 167; № 1756/35b, 37a; № 1774/143; №1777/106, 107. VGMA, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi. № 137/133; №237/413; №264/212; №265/72; №265/76;№ 265/79; № 265/88; № 265/92; № 265/149; №301/113; №306/139; №578/199/58;№625/61/55; № 627/394/195; № 892/62; №915/17, №2047/155. Boshqa manbalar Sadık Albayrak. Son Devir Osmanlı Uleması. 5 Cilt. 2. Basım. – İstanbul: İBB Yayınları, 1996. Hüseyîn Efendi Ayvansarâyî, Alî Sâtı‘ Efendi, Süleymân Besîm Efendi. Hadîkatü’l-cevâmi‘:İstanbulCamileri ve Diğer Dînî-Sivil Mi'mârî Yapılar. haz.Ahmed Nezih Galitekin. –İstanbul:İşaretYayınları, 2001. Besim Çeçener. Üsküdar Mezarlıkları,Türbeleri ve Hazireleri // TTOK Belleteni 49 / 328. – EylülEkim 1975. – S. 18–22. Ahmet Vefa Çobanoğlu vb.. İstanbul Türbe, Hazire ve Kabirleri: Üsküdar. – İstanbul: İBB Yayınları,2019.
O‘vuch, E. . (2025). ARXIV HUJJATLARI ASOSIDA “O‘ZBEKLAR TAKYASI” SHAYXLARI. ALFRAGANUS, 1(3), 56–74. https://doi.org/
O‘vuch, Erkan . “ARXIV HUJJATLARI ASOSIDA “O‘ZBEKLAR TAKYASI” SHAYXLARI.” Academic Research in Educational Sciences, vol. 3, no. 1, 2025, pp. 56–74, https://doi.org/.
O‘vuch, . 2025. ARXIV HUJJATLARI ASOSIDA “O‘ZBEKLAR TAKYASI” SHAYXLARI. Academic Research in Educational Sciences. 3(1), pp.56–74.